- Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια
- Εκφυλιστικές παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος
- Νευροπαθητικός πόνος
- Κεφαλαλγία-Ίλιγγος
- Απομυελινωτικές παθήσεις
- Διαταραχές κινητικότητας
- Διαταραχές περιφερικού νευρικού συστήματος και μυών
- Επιληψία
- Διαταραχές των ειδικών αισθήσεων
Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια
Θρομβωτικά - Αιμορραγικά - Εμβολικά
Υπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό τρία όργανα που αρδεύονται μέσω τελικής αιμάτωσης. Αυτό σημαίνει ότι τα αγγεία τους δεν αναστομώνονται.
Τα όργανα αυτά είναι ο εγκέφαλος, η καρδιά και τα νεφρά. Έτσι, ένα και μόνο αγγείο είναι υπεύθυνο για την αιμάτωση συγκεκριμένου τμήματος του οργάνου. Στα όργανα αυτά μπορεί να παρουσιαστεί έμφρακτο, δηλαδή, να παρουσιάσει διαταραχή της αιματικής ροής του αγγείου με αποτέλεσμα τη νέκρωση ή τη λαθροβίωση της περιοχής που ήταν υπεύθυνο. Οι αιτίες στον εγκέφαλο συνοψίζονται στις εξής: αίτιο θρομβωτικής αρχής, όταν υπάρχει φραγή στον αυλό του αγγείου, εμβολικής, όταν η βατότητα του αυλού διαταράσσεται λόγω κάποιου εμβόλου (θρόμβος από την καρδιά ή τα κάτω άκρα, λιπώδης ιστός από κάταγμα κνήμης) και αιμορραγικής αρχής, όταν διαρρηγνύεται το αγγειακό τοίχωμα. Η αντιμετώπιση και η πρόγνωση της πορείας του ασθενούς συνίσταται ανάλογα με το τμήμα του εγκεφάλου που επλήγη, την έκταση και τον τρόπο της βλάβης.
Εκφυλιστικές παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος
Εκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου ονομάζονται οι παθήσεις εκείνες ,οι οποίες έχουν εξέλιξη αργή και σταθερή, σπάνια υποξία, στις οποίες παρατηρούμε κλινικά, απεικονιστικά και εργαστηριακά διαφοροποίηση των νευρωνικών συστημάτων με αποτέλεσμα τη νευρωνική απόπτωση, δηλαδή απώλεια των νευρώνων.
Ανοϊκές συνδρομές
- Νόσος Alzheimer
- Αγγειακή άνοια
- Άνοια με σωμάτια του Lewis
- Σπανιότερες μορφές άνοιας
Οι ανοϊκές συνδρομές εντάσσονται στις εκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου και μας απασχολούν ιδιαίτερα, διότι ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού ταλαιπωρείται. Πρόκειται για παθήσεις που προσβάλλουν τις μεγαλύτερες ηλικίες. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι στην ηλικία των 60 πάσχει το 1% ,ενώ στην ηλικία των 80 περίπου το 1/3 των συνανθρώπων μας.
Οι ανοϊκές συνδρομές κατηγοριοποιούνται είτε κλινικά, δηλαδή ανάλογα με ποιες νοητικές λειτουργίες διαταράσσονται πρώτες, είτε παθοφυσιολογικά, δηλαδή ανάλογα με ποιες εγκεφαλικές δομές παρουσιάζουν αλλαγές και σε ποιο βαθμό. Η κατηγοριοποίηση μας βοηθάει να παρέχουμε πρόγνωση της πορείας της νόσου στον ασθενή και τους οικείους του και στοχευμένη θεραπευτική παρέμβαση στη συντήρηση, όσο είναι εφικτό και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, των νευρωνικών κυκλωμάτων και κατ’επέκταση στην προάσπιση της ποιότητας ζωής του ασθενούς και του κοινωνικού του μικροσυστήματος. Η άνοια εξάλλου είναι κοινωνική πάθηση.
Μια πρώτη κατηγοριοποίηση των ανοιών γίνεται κλινικά, ανάλογα με το ποιες νοητικές λειτουργίες εβλήθησαν βαρύτερα. Έτσι, αν έχει βλαφθεί κυρίως η μνήμη και ο λόγος, μιλάμε για φλοιώδη άνοια, με κύριο εκπρόσωπο αυτής τη Νόσο Alzheimer. Αν έχει βλαφθεί πρώτιστα η λειτουργικότητα και η συμπεριφορά, μιλάμε πιθανότατα για υποφλοιώδη άνοια με κύριο εκπρόσωπο την αγγειακή άνοια.
Νοσήματα του Κεντρικού και Περιφερικού Κινητικού Νευρώνα
Η εντολή της κίνησης ξεκινάει από τον προμετωπιαίο φλοιό, ολοκληρώνεται στο μετωπιαίο φλοιό και -μέσω της πυραμιδικής οδού- καταλήγει στο περιφερικό νεύρο, το οποίο ελέγχει την ομάδα των μυώνων που ο εγκέφαλος επιθυμεί να κινήσει. Κύριοι σταθμοί της πυραμιδικής οδού είναι μια ομάδα νευρώνων στον κινητικό φλοιό και μια ομάδα νευρώνων στον πρόσθια στοιβάδα του Νωτιαίου μυελού. Η πρώτη ομάδα αυτών ονομάζεται κεντρικός κινητικός νευρώνας και η δεύτερη ομάδα περιφερικός νευρικός νευρώνας. Πολλές αιτίες μπορούν να προκαλέσουν την -όχι σπάνια αυτή- κλινική οντότητα (1% του πληθυσμού). Λιγότερο καταστάσεις τοξικές ή τραυματικές και πιο συχνά μια εκφυλιστική οντότητα η οποία ονομάζεται Νόσος του κινητικού νευρώνα. Η διάγνωση και η πρόγνωση έχουν σαφή συσχέτιση με την κλινική εικόνα του ασθενούς και δύνανται να βοηθήσουν τόσο τον ασθενή, όσο και το κοινωνικό του μικροσύστημα.
Νευροπαθητικός πόνος
Πόνος και ποιότητα ζωής είναι λέξεις αντώνυμες. Ο άνθρωπος που πονάει δεν μπορεί να είναι χαρούμενος. Η εξέλιξη των νευροεπιστημών μας εξήγησε τη διαδικασία του πόνου και μέσω αυτής βρέθηκαν θεραπευτικές προσεγγίσεις που αν όχι τον εξαφανίζουν, τουλάχιστον μειώνουν δραστικά τις τρεις κύριες παραμέτρους αυτού: τη συχνότητα, την ένταση και τη διάρκεια. Σύμφωνα με τη νεότερη θεώρηση, ο πόνος έχει τρία επίπεδα. Το περιφερικό, το σημείο που έχει βλαφθεί και ενεργοποιεί τις ελεύθερες νευρικές ίνες, το νωτιαίο, το τμήμα του νωτιαίου μυελού που τα ερεθίσματα των ελευθέρων νευρικών ινών καταφθάνουν(πλάγιες και οπίσθιες στοιβάδες), και το κεντρικό επίπεδο στον εγκέφαλο (κυρίως κροταφικός και βρεγματικός λοβός) όπου και αναλύεται. Εκεί, το ερέθισμα των ελευθέρων ινών μεταφράζεται σε πόνο με την παρέμβαση, φυσικά, του νωτιαίου επιπέδου που δύναται να το έχει διαφοροποιήσει προσθετικά ή αφαιρετικά. Η θεραπευτική προσέγγιση συνίσταται στο να ταυτοποιήσουμε τον πόνο, να προσδιορίσουμε, εφόσον είναι εφικτό, το αίτιο που τον προκαλεί και ανάλογα να δράσουμε σε κάποιο ή σε όλα τα προαναφερθέντα επίπεδα.
Κεφαλαλγία-Ίλιγγος
Κεφαλαλγία
Οι συχνότερες μορφές που απαντώνται είναι οι κάτωθι
- Ημικρανία
- Καθημερινή κεφαλαλγία
- Αθροιστική κεφαλαλγία
- Σπανιότερες μορφές κεφαλαλγίας
Η κεφαλαλγία αποτελεί την πρώτη αιτία για απώλεια εργατοωρών. Η δεύτερη είναι τα ατυχήματα και η τρίτη η ημικρανία ως αυτόνομη πάθηση. Από αυτό και μόνο γίνεται αντιληπτό πόσο μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού ταλαιπωρείται και πόσο ενοχλητικός και κοινωνικά επιζήμιος είναι ο πονοκέφαλος. Η κεφαλαλγία είναι ως πόνος στην περιοχή της κεφαλής και του αυχένα και κατηγοριοποιείται ανάλογα με την εντόπιση, τη συχνότητα, την ένταση, τη διάρκεια και το αίτιο. Η κατάταξη αυτή, σε συνδυασμό με την κλινική εξέταση βοηθάει το νευρολόγο αφενός να αποφασίσει ποιες εξετάσεις εργαστηριακές, απεικονιστικές χρειάζεται, αφετέρου την έναρξη θεραπείας με σταδιακή διαφοροποίηση αυτής μέχρι την επίτευξη του στόχου. Ως στόχος νοείται η επάνοδος του ασθενούς στην πρότερη καθημερινή του λειτουργικότητα. Στατιστικά, ένα ποσοστό 10% θα είναι ελεύθερο πόνου, ένα ποσοστό περί του 60 % θα ανακτήσει πλήρως τη λειτουργικότητα του και ένα ποσοστό 20-30% θα έχει μείωση των τριών παραμέτρων άλγους(συχνότητα ,ένταση, διάρκεια) αλλά όχι σε βαθμό που να του προσφέρει την πρότερη λειτουργικότητά του.
Ίλιγγος
Ως ίλιγγος ορίζεται η αίσθηση του ασθενούς πως όλα περιστρέφονται. Συνήθως, συνοδεύεται από πονοκέφαλο και ναυτία. Ο θεράπων έχει ως κύριο μέλημα να διακρίνει τα εξής: Αν πρόκειται για περιφερικής αρχής ίλιγγο, δηλαδή ευθύνεται βλάβη στο έσω ους, ή αν πρόκειται για νευρογενή βλάβη, δηλαδή ευθύνεται το στατικοακουστικό νεύρο (κρανιακή συζυγία VIII), ή τέλος αν πρόκειται για κεντρικής αρχής ίλιγγο, δηλαδή αν υπάρχει διαταραχή στο κεντρικό νευρικό σύστημα (κροταφικός λοβός, γέφυρα, παρεγκεφαλίδα) .Πάντα υπάρχει η πιθανότητα ο ίλιγγος είναι απότοκο σύμπτωμα κάποιας άλλης συστηματικής βλάβης. Ο θεράπων ανάλογα με την κατηγοριοποίηση του ιλίγγου θα προχωρήσει σε θεραπευτική προσέγγιση. Ο ίλιγγος συχνά υποτιμάται σε σπουδαιότητα και συχνά παθήσεις που εδύναντο να διαγνωσθούν έγκαιρα, καθυστερούν με αποτέλεσμα την επιβάρυνση της ποιότητας υγείας του ασθενούς.
Απομυελινωτικές παθήσεις
Σκλήρυνση κατά πλάκας - Απομυελινωτικά σύνδρομα
Οι νευρικές ίνες των νευρώνων του εγκεφάλου καλύπτονται από μυελίνη. Πρόκειται για μια ουσία που αφενός προστατεύει τα κύτταρα και αφετέρου επιταχύνει τη μετάδοση της νευρικής ώσης. Υπάρχουν παθήσεις και σύνδρομα στα οποία η μυέλινη αυτή ουσία διαταράσσεται. Ο λόγος μπορεί να είναι τοξικός, όπως το αλκοόλ, η λοίμωξη, η φλεγμονή ή αδιευκρίνιστης αιτιολογίας. Όταν υπάρχουν εστίες απομυελίνωσης φλεγμονώδους, πιθανά αυτοάνοσης αιτιολογίας, με διασπορά σε χώρο και χρόνο, πληρούνται τα κριτήρια κατά McDonald και η κλινική εικόνα είναι αντίστοιχη των εστιών, τότε μιλάμε για Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Η τελευταία αποτελεί μια πάθηση που κοινωνικά έχει δαιμονοποιηθεί, ίσως επειδή πλήττει νεώτερες ηλικίες ή επειδή θα θέλαμε να γνωρίζουμε πολλά περισσότερα. Με βάση τη νευροανατομία ονομάζεται Σκλήρυνση κατά Πλάκας, ενώ με βάση τη νευροφυσιολογία ορίζεται ως Απομυελινωτική νόσος. Θεωρείται ο μεγάλος μίμος της νευρολογίας, αφού μπορεί να εκδηλωθεί κλινικά με πολλές μορφές, από διπλωπία, μέχρι αιμωδία άκρων ή και αδυναμία και μάλιστα αρκετά συχνά εμφανίζεται κατά ώσεις. Στις περισσότερες των περιπτώσεων υπάρχει μια προϊούσα επιδείνωση με διαταραχές βάδισης, αλλά δεν είναι απαραίτητο. Η ίδια η πάθηση διαφέρει σε κάθε ασθενή. Η έγκαιρη και ορθή θεραπευτική προσέγγιση τις περισσότερες των περιπτώσεων δύναται να τη μετατρέψει σε χρόνια νόσο με αργή επιδείνωση.
Διαταραχές κινητικότητας
Διαταραχές του εξωπυραμιδικού συστήματος
- Νόσος του Πάρκινσον
- Παρκινσονικά σύνδρομα
- Αγγειακός παρκινσονισμός
Παρεγκεφαλιδικές διαταραχές
- Επίκτητες
- Κληρονομικές
Η κίνηση επιτυγχάνεται με το συνδυασμό του πυραμιδικού, εξωπυραμιδικού, παρεγκεφαλιδικού και αισθητικού νευρικού συστήματος. Το πυραμιδικό νευρικό σύστημα εδράζεται στο μετωπιαίο φλοιό και δίνει την εντολή της κίνησης στους μυώνες. Το εξωπυραμιδικό σύστημα έχει σαν βάση του ένα σύμπλεγμα πυρήνων στο μέσο εγκέφαλο που ονομάζεται γάγγλια και σκοπός του είναι ο συγχρονισμός δράσης των αγωνιστών και ανταγωνιστών μυώνων, έτσι ώστε όταν συσπάται ο αγωνιστής, άμεσα ο ανταγωνιστής μυς να χαλαρώνει. Το παρεγκεφαλιδικό σύστημα έχει έδρα την παρεγκεφαλίδα και σκοπός του είναι η αρμονία των κινήσεων. Το δε αισθητικό σύστημα έχει το ρόλο του ελέγχου. Ανατροφοδοτεί τον εγκέφαλο για το αποτέλεσμα της κίνησης και έτσι διορθώνονται τυχόν αστοχίες. Όποια βλάβη σε οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα συστήματα προκαλεί διαταραχή της κινητικότητας του ασθενούς. Διαταραχή του πυραμιδικού, που συμβαίνει στα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια βλάπτει τη μυϊκή ισχύ, διαταραχή της αισθητικότητας προκαλεί κινήσεις μελών συχνά μεγαλύτερης ακτίνας απ΄ότι θα χρειαζόταν και βλάβη της παρεγκεφαλίδας θα έδινε αλλεπάλληλες διακοπτόμενες κινήσεις.
Η παρεγκεφαλίδα δύναται να διαταραχθεί από τοξικές ουσίες, όπως το αλκοόλ, τα αγγειακά εγκεφαλικά, ο όγκος, ο τραυματισμός ή από κάποια σύνδρομα επίκτητα ή μη, τα λεγόμενα παρεγκεφαλιδικά σύνδρομα. Από αυτά άλλα αντιμετωπίζονται επιτυχώς, ενώ σε άλλα η θεραπεία συνίσταται στη μείωση των συμπτωμάτων. Τα βασικά γάγγλια απαρτίζονται από το φακοειδή πυρήνα, τον κερκοφόρο, το θάλαμο, τον υποθάλαμο, τον επικλινή πυρήνα και αρκετούς ακόμα πυρήνες με αδιευκρίνιστη δράση. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε ισχαιμία ή αιμορραγία, σε τραυματισμό, σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Όταν η βλάβη τους είναι λειτουργικής αρχής στα ντοπαμινεργικά δίκτυα, τότε μιλάμε για τη νόσο του Πάρκινσον. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις γίνεται λόγος για παρκινσονικά σύνδρομα και, ανάλογα με το αίτιο της βλάβης, δύναται να υπάρχει από βελτίωση μέχρι και ίαση.
Διαταραχές περιφερικού νευρικού συστήματος και μυών
Νευροπάθειες
- Πολυνευροπάθειες ( Επίκτητες – Κληρονομικές )
- Μονονευροπάθειες ή ολιγονευροπάθειες ( Επίκτητες – Κληρονομικές )
Μυοπάθειες
- Επίκτητες
- Κληρονομικές
Παθήσεις της νευρομυικής σύναψης
- Μυασθένεια
- Μυασθενικά σύνδρομα
Το περιφερικό νευρικό σύστημα αποτελείται από τα κρανιακά νεύρα και τα νεύρα που ξεκινούν από το νωτιαίο μυελό και καλύπτουν όλο το σώμα. Σκοπός τους είναι να μεταφέρουν εντολές από τον εγκέφαλο στα όργανα-στόχους (μύες-αδένες) προσφέροντας παράλληλα στον εγκέφαλο πληροφορίες από το περιβάλλον μέσω των αισθήσεων και από τον οργανισμό μέσω της εν τω βάθει αισθητικότητας. Τυχόν διαταραχή των νεύρων ονομάζεται νευροπάθεια. Αν πρόκειται για ένα νεύρο γίνεται λόγος για μονονευροπάθεια, για μερικά νεύρα, ολιγονευροπάθεια, ενώ για όλα τα νεύρα, πολυνευροπάθεια. Ο θεράπων οφείλει να διαχωρίσει αν πρόκειται για επίκτητη νευροπάθεια, δηλαδή αν υπάρχει αίτιο που την προκάλεσε, ή για πρωτοπαθή (κληρονομική ή άγνωστης αιτιολογίας). Στη συνέχεια ο θεράπων κατευθύνει τη θεραπεία είτε αιτιολογικά, δηλαδή θεραπεύει το αίτιο όπου είναι εφικτό, είτε συμπτωματικά, ανακουφίζοντας τον ασθενή και μειώνοντας τη συμπτωματολογία. Οι νευροπάθειες είναι περισσότερο συχνές απ’ ότι θεωρείται. Στατιστικά γνωρίζουμε ότι το 10% του πληθυσμού παρουσιάζει κάποια μορφή αυτής, έστω και μιας πιεστικής μονονευροπάθειας όπως είναι το Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα. Οι μυοπάθεις έχουν μικρότερο επιπολασμό στον πληθυσμό(1-2%). Και εδώ ο θεράπων οφείλει να διαχωρίσει τις επίκτητες από τις πρωτοπαθείς μορφές και να προχωρήσει σε θεραπεία συμπτωματική ή αιτιολογική.
Επιληψία
Γενικευμένη - Εστιακή - Επιληπτικά σύνδρομα
Η επιληψία είναι η πάθηση του κεντρικού νευρικού συστήματος κατά την οποία ο ασθενής παρουσιάζει επιληπτικές κρίσεις. Δεν είναι απαραίτητο κάποιος που είχε επιληπτική κρίση να πάσχει από επιληψία. Το κύριο χαρακτηριστικό όλων των επιληπτικών κρίσεων είναι η αιφνίδια διαφοροποίηση της εναισθησίας του κεντρικού νευρικού συστήματος. Αυτό μπορεί να σημαίνει απώλεια συνείδησης με σπασμούς ή συνεχής κίνηση ενός μέλους του σώματος που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Η επιληψία κατηγοριοποιείται με βάση πολλά κριτήρια. Έτσι, αν έχουμε απώλεια συνείδησης είναι γενικευμένη, αλλιώς εστιακή. Μπορεί το μοτίβο της κρίσης να είναι τέτοιο, ώστε να εντάσσεται σε κάποιο σύνδρομο. Αν έχει αίτιο είναι δευτεροπαθής, ενώ αν δεν έχει και παρουσιάζουν επιληψία και άλλοι συγγενείς μας, πρόκειται για κληρονομική ή απλώς πρωτοπαθή. Η διάγνωση της επιληψίας γίνεται βάσει της κλινικής εξέτασης, του νευροφυσιολογικού, απεικονιστικού και εργαστηριακού ελέγχου. Η κατηγοριοποίηση αυτή μας βοηθάει στην πρόγνωση της νόσου και την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας. Ανάλογα με τη μορφή και την ιδιαιτερότητα του κάθε ασθενούς μπορεί να υπάρχει ίαση, δηλαδή λήψη φαρμακευτικής αγωγής για κάποιο χρονικό διάστημα και στη συνέχεια ο ασθενής να μπορεί να διακόψει την αγωγή και να παραμείνει ελεύθερος κρίσεων. Μπορεί να υπάρχει συνεχής διόρθωση με φαρμακευτική αγωγή που ο ασθενής λαμβάνει συνεχώς και είναι ελεύθερος κρίσεων ή μπορεί να υπάρξει σταδιακή διόρθωση, δηλαδή ο ασθενής με τη θεραπεία να παρουσιάζει βελτίωση ως προς τη συχνότητα, ένταση και διάρκεια των κρίσεων.
Διαταραχές των ειδικών αισθήσεων
Ως ειδικές αισθήσεις νοούνται η αφή, η ακοή, η όραση, η όσφρηση, η γεύση και πρόσφατα προστέθηκαν ο πόνος και ο φόβος. Συχνά διαταράσσονται χωρίς να υποκρύπτεται κάποια παθολογία ή να είναι αμελητέας αξίας. Στο απλό κρυολόγημα για παράδειγμα, αναφέρεται ότι διαταράσσεται η όσφρηση και η γεύση. Σε τυχόν εμμονή της συμπτωματολογίας συστήνεται πάντα έλεγχος για αποκλεισμό πιθανών αιτίων που δύνανται να ενοχοποιηθούν .
Κάποιες φορές επίσης, , είναι πρόδρομο σύμπτωμα κάποιας νόσου που θα μπορούσε έγκαιρα να διαγνωσθεί με τον κατάλληλο έλεγχο. Στην πάρεση του προσωπικού νεύρου υπάρχει η υπογευσία και η υπερακουσία. Στη σκλήρυνση κατά πλάκας, στον υδροκέφαλο, στην καλοήθη κρανιακή υπέρταση αναφέρονται διαταραχές όρασης. Στη νόσο του Πάρκινσον προϋπάρχει η ανοσμία.Ο θεράπων μπορεί με την έγκαιρη διάγνωση να προχωρήσει σε προληπτική θεραπευτική προσέγγιση.
